Không đợi sự đầu tư lớn hay dự án quy mô, người dân xã Đồng Tuyển (TP. Lào Cai, tỉnh Lào Cai), nay là xã Cốc San, bắt đầu từ chính điều kiện sẵn có: đất đồi, thức ăn tự nhiên, kinh nghiệm bản địa và tinh thần vượt khó.
Mô hình nuôi dê của gia đình chị Vì Thị Xiêng
Cốc San không chỉ nâng cao chất lượng đời sống người dân mà còn khẳng định được vị thế là xã nông thôn mới tiêu biểu của tỉnh vùng biên.
Mỗi nông hộ, một hạt nhân phát triển
Đến thăm gia đình chị Vì Thị Xiêng, dân tộc Giáy, từng chật vật mưu sinh giữa thời kỳ dịch bệnh Covid - 19. Từ việc nuôi thử vài con dê giống ban đầu, đến nay gia đình chị đã phát triển đàn dê lên 62 con, trong đó có tới 38 con dê sinh sản. Chị Xiêng tâm sự: “Nuôi dê không vất vả như trâu - bò, cũng không tốn kém thức ăn như lợn. Chúng ăn được đủ loại cỏ cây trên đồi, lại ít bị dịch bệnh”. Vì vậy, chị nhận thấy dê phù hợp với điều kiện kinh tế và nguồn tài nguyên sẵn có của gia đình.
Với những con dê cái sinh sản, trung bình mỗi con đẻ 1-2 lứa/năm, mỗi lứa từ 1-3 dê con, đàn dê tăng thêm vài chục con. “Nuôi dê không phải việc dễ dàng gì, vì chỉ cần lơ là là cả đàn bị ảnh hưởng”, chị Xiêng nói và chia sẻ thêm rằng chị phải học hỏi qua tivi, sách báo, mạng xã hội, đồng thời được cán bộ xã, thú y đến tận nhà hướng dẫn kỹ thuật. Biết cách chăm sóc khoa học, chuồng trại sạch sẽ, bổ sung dinh dưỡng theo mùa và chủ động phòng bệnh, gia đình chị đều đặn xuất bán 10–15 con dê mỗi năm, thu về gần 100 triệu đồng, mức thu nhập đáng kể với hộ thuần nông miền núi.
Tại thôn Tòng Mòn, gia đình anh Lê Văn Hinh là một trong những hộ đầu tiên mạnh dạn đầu tư phát triển trang trại nuôi lợn rừng quy mô lớn. Trên diện tích 2ha, từ chăn nuôi truyền thống, anh chuyển sang áp dụng công nghệ sinh học, sử dụng đệm lót hữu cơ giúp giảm mùi, hạn chế dịch bệnh và xử lý chất thải thành phân bón.
Từ vài con lợn giống ban đầu, anh Hinh đã phát triển được đàn lợn rừng hơn 100 con. Lợn rừng nuôi theo kiểu bán hoang dã, không ăn thức ăn công nghiệp nên nuôi một năm mới đạt trọng lượng 40 kg/con. Nhưng bù lại, thịt lợn rừng rất thơm ngon và có giá trị cao hơn hẳn. Bán với giá 150.000 - 200.000 đồng/kg, gia đình anh thu về hơn 400 triệu đồng/năm từ xuất chuồng khoảng 3 tấn thịt lợn rừng.
Quy trình chăn nuôi an toàn sinh học và sử dụng đệm lót sinh học trong chuồng trại cũng được khuyến nông viên đến tận nhà hướng dẫn tỉ mỉ. Anh Hinh cũng chủ động tra cứu, học tập kinh nghiệm và cách làm hay trên báo chí, internet..., tạo môi trường sống sạch sẽ cho lợn, đặc biệt là bảo vệ đất đai, nước ngầm khỏi các chất thải độc hại. Nguồn phân lợn được thu gom, xử lý và sử dụng làm phân bón cho cây trồng.
Anh cho biết: “Gia đình tận dụng phân chuồng để bón cho các loại cây như cây cảnh, chuối hột và rau xanh. Phần lớn cây trồng lại làm thức ăn cho chăn nuôi. Với phương pháp này, không chỉ tiết kiệm chi phí mà còn làm sạch môi trường xung quanh, mang lại lợi ích lâu dài cho cả người và đất, giúp trang trại duy trì một chu trình khép kín”.
Trang trại của anh Hinh hiện nuôi 12 con lợn nái và một con lợn đực, tạo ra nguồn giống ổn định. Mỗi lợn nái sinh sản hai lứa/năm, mỗi lứa khoảng 14-15 lợn con. Những con lợn này không chỉ giúp gia đình anh nâng quy mô mà còn đem lại thu nhập từ việc bán giống. Giá bán lợn giống có trọng lượng từ 8-10kg/con dao động 1.000.000 - 1.500.000 đồng/con, giúp anh thu về hơn 100 triệu đồng/năm.
Không chỉ chăn nuôi, ở mỗi thôn bản lại có một thế mạnh được phát huy như: các thôn Tòng Mòn, Giàng Thàng chú trọng phát triển thương mại dịch vụ; Củm Hạ 1, Củm Củm 2 phát triển lâm nghiệp, thuỷ sản, Củm Thượng 1 phát triển cây ăn quả: bưởi, dứa... Một số hộ kết hợp mô hình VAC (vườn - ao - chuồng), tự cung cấp thực phẩm sạch cho thị trường Lào Cai, tạo nên chuỗi cung ứng nhỏ nhưng ổn định. Thu nhập bình quân đầu người toàn xã Đồng Tuyển (cũ) đạt trên 48 triệu đồng/năm, tăng gần gấp đôi so với thời điểm năm 2015.
Tỷ lệ hộ nghèo của Đồng Tuyển (cũ) giảm rõ rệt qua từng năm, từ hơn 15% trước đây xuống còn dưới 4% vào cuối năm 2024. Điều quan trọng hơn là tỷ lệ tái nghèo gần như bằng 0, cho thấy hiệu quả ổn định và bền vững từ các mô hình sản xuất hộ gia đình. Nhiều hộ trước kia chỉ trông vào làm thuê hoặc trợ cấp, nay đã chủ động vay vốn chính sách, đầu tư phát triển kinh tế, từng bước vươn lên làm giàu trên chính mảnh đất quê hương.
Từ chăn nuôi nhỏ đến tổ hợp tác, mô hình nông nghiệp tuần hoàn…, Cốc San đang khẳng định sản xuất chính là nền móng để xây dựng nông thôn mới vững chắc.
Cộng đồng là chủ thể, chính quyền là động lực
Không chỉ sản xuất, Đồng Tuyển (cũ) còn chú trọng xây dựng cộng đồng nông thôn phát triển toàn diện, nơi mỗi người dân đều là chủ thể, còn chính quyền đóng vai trò dẫn dắt, tạo điều kiện. Ông Cao Tiến Trung, Chủ tịch UBND xã Đồng Tuyển (cũ), khẳng định: “Mỗi hộ dân thay đổi tư duy, mỗi thôn bản phát huy được thế mạnh, đó mới là điều bền vững”.
Xác định rõ vai trò trung tâm của người dân, Đồng Tuyển (cũ) đã đẩy mạnh phát triển các hợp tác xã kiểu mới, tổ nhóm sản xuất, ứng dụng công nghệ số vào tiêu thụ nông sản. Đặc biệt, mô hình “Chợ nông sản 4.0” cho phép người dân bán hàng trực tuyến, phát trực tiếp trên nền tảng mạng xã hội, giúp các sản phẩm như rượu Mộc Tây Bắc (OCOP 3 sao), thịt dê, lợn rừng, rau củ hữu cơ… đến được tay người tiêu dùng trong và ngoài tỉnh.
Đồng Tuyển (cũ) có trên 60% số hộ tham gia các mô hình sản xuất kinh tế, trong đó có 4 tổ hợp tác và 2 hợp tác xã đang hoạt động hiệu quả. Tỷ lệ lao động có việc làm thường xuyên đạt trên 96%, trong đó hơn 70% có thu nhập ổn định tại địa phương.
Ngoài phát triển kinh tế, Cốc San còn đẩy mạnh phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa”, “Ngày chủ nhật xanh”, “Thắp sáng đường quê”… Hàng nghìn mét vuông đất được hiến tặng, hàng trăm ngày công lao động được đóng góp để làm đường, nhà văn hóa, điểm trường, nhà tình nghĩa… 9/9 thôn của Đồng Tuyển (cũ) được công nhận thôn văn hóa; tỷ lệ gia đình văn hóa duy trì trên 93% nhiều năm liên tục.
Trong công tác điều hành, chính quyền xã luôn duy trì nguyên tắc “gần dân, hiểu dân, phục vụ dân”. Đội ngũ cán bộ được bồi dưỡng chuyên môn, đổi mới lề lối làm việc, tăng cường tiếp dân và giải quyết nhanh các thủ tục hành chính. Đáng chú ý, Đồng Tuyển (cũ) là một trong những xã tiên phong thực hiện số hóa hồ sơ hành chính cấp xã, tạo thuận lợi trong giải quyết các vấn đề dân sinh.
Từ những mô hình nhỏ lẻ, xã Đồng Tuyển (cũ), này là Cốc San đã xây dựng nên hệ sinh thái nông thôn mới với sức sống mạnh mẽ, tự thân và sáng tạo. Những thay đổi không chỉ được đo bằng thu nhập, sản lượng hay con số đầu tư, mà quan trọng hơn, được khẳng định bằng nụ cười của người dân, bằng sự chủ động, niềm tin vào tương lai trên chính mảnh đất mình gắn bó.